Środki konserwujące w kroplach do oczu

Konserwanty są dodawane do kropli, aby zapobiec namnażaniu się w nich bakterii i przedłużyć ich trwałość. Nie są jednak one obojętne dla naszych oczu, a czasami mogą nawet im szkodzić. Krople z konserwantami stosujemy tylko krótkoterminowo, do dłuższego stosowania zawsze polecam tylko te bez konserwantów. Jeśli uczulimy się na jakiś konserwant, nie możemy stosować również innych leków z nim. W razie wystąpienia objawów, osoba uczulona powinna napić się wapna i zażyć tabletkę antyalergiczną (powinno dość szybko pomóc); w przypadku duszności wezwać pogotowie.

Pierwszą grupą środków konserwujących w kroplach do oczu są tzw. sole amoniowe. Uszkadzają one film łzowy, a konkretnie jego warstwę lipidową (stabilizującą i zapobiegającą parowaniu łez), działają jak detergenty, mogą więc paradoksalnie nasilać zespół suchego oka. Ponadto spowalniają proces regeneracji rogówki. Nie są zalecane do stosowania przez osoby noszące soczewki kontaktowe, gdyż mogą je odbarwiać i niszczyć, a jednocześnie kumulują się pod soczewką dłużej, przylegając do rogówki, co potęguje ich niekorzystne działanie.

Chlorek benzalkonium (BAK) to najbardziej popularny konserwant. Oprócz kropli, znajdziemy go również w preparatach do dezynfekcji skóry i błon śluzowych. Działa poprzez niszczenie błon komórkowych bakterii, co prowadzi do ich śmierci. Niestety jednocześnie niszczy w ten sposób komórki nabłonka rogówki (najbardziej zewnętrzna warstwa rogówki). Przy krótkim stosowaniu, raczej nic nam nie będzie (ewentualnie podrażnienie), gdyż nabłonek ma dużą zdolność regeneracji, ale przy dłuższym stosowaniu, może dojść do uszkodzenia głębszych warstw. Badania wykazały, że BAK może kumulować się w soczewkach kontaktowych. Zdecydowanie odradzam stosowanie preparatów z tym środkiem konserwującym.

Cedtymid - jego toksyczność w stosunku do komórek rogówki jest podobna do BAK. Może wywoływać podrażnienie oczu, zapalenie, keratynizację (uszkodzenie i złuszczanie) komórek rąbka rogówki (najbardziej obwodowa część rogówki, która odpowiada za regenerację komórek rogówki) oraz nabłonka i istoty właściwej spojówki.

Chlorek polidronium (POLYQUAD) - jest zdecydowanie mniej toksyczny od BAK i nie kumuluje się w soczewkach kontaktowych. Badania wykazały, że jest przyciągany przez bakterie, a odpychany przez komórki nabłonka rogówki. Nie powoduje również uszkodzenia warstwy lipidowej filmu łzowego. Może jednak uszkadzać komórki nabłonka rogówki i komórki kubkowe spojówki, które biorą udział w produkcji warstwy śluzowej (stabilizującej) filmu łzowego. Jest składnikiem płynów do pielęgnacji soczewek kontaktowych.

Drugą grupą środków konserwujących są biguanidy. Działają podobnie - poprzez uszkadzanie błony komórkowej bakterii.

Poliheksamid (PHMB) to środek dezynfekujący  np. płynów do soczewek, preparatów do odkażania ran, niektórych kosmetyków, niekiedy używany w preparatach do czyszczenia basenów. 

Trzecia grupa środków konserwujących to tzw. konserwanty utleniające (PURITE®) - inaczej "znikający konserwant". Według producenta - jest w butelce, ale nie ma go na oku, gdyż konserwant rozkłada się pod wpływem światła (stąd zielony kolor butelki). Notabene, tak myślę, że w nocy lepiej nie kropić oczu kroplami z tym konserwantem, chyba że zapalimy światło ;). Są informacje, że czas rozkładu może wynosić nawet 30-60 sekund, a podczas tego procesu zachodzą reakcje utleniające, gdyż powstają wolne rodniki, które jak wiadomo, są szkodliwe. Z drugiej strony niektóre badania wskazują, że efekt ten jest tak minimalny, że właściwie bez znaczenia. Wydaje się, że jest to lepsza opcja niż inne konserwanty, ale niestety nie można postawić znaku równości pomiędzy nimi a kroplami bez konserwantów.

Niedawno firma Alcon stworzyła SofZia - konserwant "buforowany jonowo". Zawiera on boran, sorbitol, glikol propylenowy i cynk. Połączenie to w buteleczce ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, a po połączeniu z filmem łzowym rozpada się na pierwotne składniki, bezpieczne dla oka. Kiedy konserwant wejdzie do masowej produkcji, okaże się, czy na pewno jest taki bezpieczny. 

*rogówka - przednia, przezroczysta część oka