Powikłania zespołu suchego oka: zapalenie i owrzodzenie rogówki

Zapalenie, a w jego następstwie owrzodzenie rogówki, występuje bardzo rzadko w normalnym, zdrowym oku. Natomiast rozwija się w przypadku upośledzenia mechanizmów obronnych oka (o tym jak film łzowy dba o naszą odporność przeczytacie tu). Zaliczamy do nich niewątpliwie: 

- zespół suchego oka, 

- noszenie soczewek kontaktowych, 

- urazy powierzchni oka - spowodowane np. niedomykalnością powiek w czasie snu (tutaj znajdziecie pomysł, jak sobie z tym radzić), nieprawidłowo rosnącymi rzęsami czy zabiegami refrakcyjnymi na rogówce (zwłaszcza LASIK)

- inne choroby powierzchni oka i przydatków np. przewlekłe zapalenie brzegów powiek, objawy oczne chorób alergicznych, osłabienie czucia rogówkowego

- choroby ogólne np. niedobór witaminy A, cukrzyca, leczenie lekami immunosupresyjnymi (miejscowo do oka lub ogólnymi).

Fot. Ciężkie owrzodzenie rogówki.

Przyczyny zapalenia rogówki mogą być różne:

- idiopatyczne – często u osób noszących soczewki kontaktowe pojawiają się takie białe plamki (nacieki) na rogówkę, badania mikrobiologiczne są ujemne, wtedy nie znamy przyczyny, czyli uznajemy, że jest to zapalenie idiopatyczne,

- bakteryjne – najczęstszą przyczyną jest Pseudomonas aeruginosa, która jest powszechnie występującą w środowisku bakterią (bytującą np. na mydle) i w ponad 60% źródłem są soczewki kontaktowe,

- grzybicze – najczęstszą przyczyną są drożdżaki, a zakażenia te występują głównie u osób, które w jakiś sposób miały uszkodzoną rogówkę np. zakłucie gałązką czy innym zabrudzonym przedmiotem (np. ogrodniczym); ważne jest to, że objawy pojawiają się późno, czyli około 3-4 tygodni po urazie,

- wirusowe – tutaj prym oczywiście wiedzie wirus opryszczki pospolitej oraz półpasiec, który stanowi reaktywację zakażenia wirusem ospy w przypadku wystąpienia spadku odporności (często u osób starszych),

- pierwotniakowe – w pierwszej kolejności Acantamoeba - warto o nim pomyśleć, gdy objawy są niewspółmiernie nasilone do stanu oka (tzn. silne dolegliwości, a oko ledwie zaczerwienione) i gdy terapia antybiotykami nie przynosi efektu. Szczególnie narażone na to zakażenie są osoby, które płuczą soczewki kontaktowe pod bieżącą wodą oraz te, które po pływaniu w basenie w ciepłych krajach od razu nakładają soczewki kontaktowe. Choroba źle się leczy i często prowadzi całkowitego zmętnienia rogówki (ślepoty), co wymaga przeszczepu rogówki; ale niestety zakażenie może reaktywować się w przeszczepionej rogówce!!! Dlatego nie płuczcie soczewek w wodzie kranowej, a po pływaniu w basenie zawsze przepłuczcie oczy i odczekajcie około pół godziny, zanim nałożycie soczewki,

- autoimmunologiczne – czyli organizm niszczy sam siebie, najczęściej występuje u osób z trądzikiem różowatym,

- neurotroficzne – występuje w wyniku utraty czucia w rogówce. Może pojawić się np. po półpaścu ocznym, prowadzi do ciężko gojących się owrzodzeń (bardzo złe rokowanie),

- ekspozycyjne – będące wynikiem niedomykalności powiek i wysychania rogówki,

- inne np. w przebiegu kiły, gruźlicy, ...

Objawy:

- ból oka,

- światłowstręt (duża wrażliwość na światło),

- zamazane widzenie,

- obrzęk i zaczerwienienie powiek,

- silne łzawienie lub ropa w oku, albo oba na raz,

- czerwone oko,

- białe „plamki” na rogówce, przymglenie całej rogówki, owrzodzenie w ciężkich przypadkach,

- perforacja (przebicie na wylot) rogówki, zmętnienie rogówki (bielmo), wrastanie naczyń w rogówkę, zanik oka – stanowią ciężkie powikłania.

Leczenie (w zależności od etiologii i nasilenia choroby, zwykle trawa kilka tygodni, w cięższych postaciach nawet miesięcy):

- zawsze bezwzględny zakaz noszenia soczewek kontaktowych do czasu całkowitego ustąpienia objawów (ważne! nie wyrzucajcie soczewek i płynu do kosza, przynieście je okuliście, bo może być potrzeba wysłania ich na badanie mikrobiologiczne),

- krople/maści do oczu (antybiotyki, przeciwwirusowe, krople nawilżające/gojące, przeciwzapalne) – na początku (przez 24-48 godzin) może być potrzeba stosowania nawet co godzinę w dzień i w nocy!

- leki podawane ogólnie – zwykle antybiotyki lub leki przeciwwirusowe,

- leki rozszerzające źrenicę (Atropina/Tropicamid) – podawane są głównie w celu zmniejszenia bólu oka i zapobieganiu zrostów tęczówki z soczewką,

- zastrzyki podspojówkowe – podawane na początku choroby w ostrej fazie przez okulistę (zwykle do 5 przez 5 dni). Podane pod spojówkę leki lepiej penetrują do oka niż krople, gwarantują wyższe ich stężenie w oku,

- jonoforeza z witaminą B – to metoda fizykoterapii, polegająca na wspomaganiu prądami wchłaniania leku – w tym wypadku witaminy B1. Najczęściej jest to 10 zabiegów (nie są refundowane, koszt to około 10 zł za zabieg + koszt zakupu witaminy w aptece); okulista może zalecić również suplementację witaminy B w formie tabletek (najczęściej witaminy B complex),

- naszycie błony owodniowej – przyszywa się ją na bloku operacyjnym do spojówki, która znajduje się na gałce ocznej tak, aby pokryła całą rogówkę. Owodnia wspiera gojenie (działa jak opatrunek), albo może zrastać się z okiem,

- soczewka kontaktowa „opatrunkowa” – w zasadzie to jest taka zwykła soczewka night & day. Zakłada się ją w przypadku niegojących się erozji (ubytków nabłonka rogówki) i owrzodzeniach, często u osób z brakiem czucia rogówki lub niedomykalnością powiek - sama taką miałam, musiałam nosić ją cały czas (dzień i noc) przez kilka dni,

- mechaniczne usunięcie nabłonka rogówki – stosowane w wybranych przypadkach np. w zakażeniach grzybiczych,

- przeszczep rogówki – ostateczność, w owrzodzeniach perforujących,

- częściowe/całkowite zszycie szpary powiekowej – może być stałe lub czasowe, w ciężkich zapaleniach ekspozycyjnych.

Fot. Wygojone ciężkie owrzodzenie rogówki z wrastaniem naczyń.

Zapalenie i owrzodzenie rogówki są uleczalne. Jednak może dojść do poważnego pogorszenia wzroku z powodu blizny, będącej następstwem owrzodzenia (jak na zdjęciu wyżej). Ważne jest niezwłoczne zgłoszenie się do okulisty w przypadku zauważenia u siebie ww. objawów i rozpoczęcie leczenia. Im wcześniej, tym lepiej.